W ostatnich latach za sprawą kultury i sportu znajomość Półwyspu Iberyjskiego wśród Polaków znacząco wzrosła, a na myśl o Hiszpanii przed oczami mamy nie tylko hiszpańską reprezentację w piłce nożnej czy tradycyjne potrawy, lecz także pocztówki z takich miast jak Madryt, Sewilla, Barcelona czy Walencja. Ale co, jeśli zdamy sobie sprawę z tego, że obowiązujący w tych dwóch ostatnich miastach język to wcale nie jest język hiszpański? Język kataloński, o którym wciąż mało kto słyszał, wypełnia przestrzeń publiczną najmodniejszego miasta Hiszpanii – Barcelony. I warto o tym pamiętać, planując wycieczkę w tamte rejony Hiszpanii.
Co to jest język kataloński i dlaczego jest tak ważny dla Katalończyków?
Wprawdzie myśli się o Hiszpanii jako o jednorodnym tworze państwowym, to jednak należy pamiętać, że kraj ten składa się z aż 17 wspólnot autonomicznych i 2 miast autonomicznych. Każda z autonomii posiada własne uprawnienia, a także kulturę. I to taką, która może prowadzić do ostrych konfliktów – a wśród najsłynniejszych sceptyków przynależności do Królestwa Hiszpanii wymienia się Basków oraz Katalończyków.
Katalonia, wspólnota autonomiczna ze stolicą w Hiszpanii ma powierzchnię 32 108 km2 i jest domem dla niemal 7,5 mln ludzi. Wśród Katalończyków wciąż obecne jest antyhiszpańskie nastawienie (związane z marzeniami o suwerennym państwie), czego przejawem jest między innymi język – używany na co dzień, nieco inny niż język kastylijski będący wzorcową formą języka hiszpańskiego.
Język mniejszości czy urzędowy?
Chociaż jedynym językiem urzędowym Hiszpanii jest język hiszpański (kastylijski), to jednak w niektórych regionach Hiszpanii językiem urzędowym – obok języka ogólnonarodowego – jest język kataloński. Oznacza to, że osoby na co dzień używające języka katalońskiego nie potrzebują tłumaczenia hiszpańskiego w urzędach i w zwykłych sytuacjach komunikacyjnych, chociaż jest to udogodnienie dostępne tylko w określonych wspólnotach autonomicznych.
Gdzie używa się języka katalońskiego?
Na współczesnej mapie Europy nie ma takiego kraju jak Katalonia, ale gdyby próbować nanieść granice krainy historycznej na obecny kształt Starego Kontynentu, Katalonia pokrywałaby część Hiszpanii (wspólnotę autonomiczną Katalonia) i Francji (Katalonia Północna) oraz całą Andorę. Aby uzmysłowić sobie rozmiar Katalonii, warto spojrzeć na zasięg języka katalońskiego. Język ten jest używany w następujących regionach:
Jako język urzędowy:
Katalonia,
Baleary,
Walencja,
Andora (jedyny język urzędowy Księstwa).
Jako język używany bez statusu języka urzędowego:
Aragonia (tzw. Pas Zachodni),
Alghero (miasto na Sardynii),
Katalonia Północna (region we francuskim departamencie Pireneje Wschodnie).
Czy język kastylijski (hiszpański) różni się od języka katalońskiego?
Wiele osób odwiedzających Barcelonę czy Walencję dziwi się, że na co dzień w użyciu jest język tak bardzo odmienny, że niekiedy niezbędne są tłumaczenia hiszpańskiego. Na pierwszy rzut oka widać, że język urzędowy Katalonii przypomina mieszankę języka hiszpańskiego i francuskiego:
wykorzystuje literę Ç („ce trancada”),
posiada dwu- i trójznaki, których nie ma w języku hiszpańskim: „IG”, „NY”, „TG”, „TJ”, „TL”, „TS”, „TX”, „TZ”,
posiada wymowę zbliżoną do wymowy języka francuskiego,
posiada zjawisko elizji (nieposiadające tłumaczenia hiszpańskiego), czyli regularnego usuwania samogłoski, jeżeli następuje po niej słowo zaczynające się samogłoską (np. „Regne d’Espanya”, „l’Edat mitjana”
Uważaj na pułapkę w… toalecie!
Chociaż języki hiszpański i kataloński są do siebie podobne, to jednak warto czasem unikać tłumaczenia hiszpańskiego. A gdzie unikać tego przede wszystkim? Doświadczenie każe uważać przede wszystkim w toaletach, które niekiedy zamiast międzynarodowych oznaczeń posiadają jedynie napisy w języku katalońskim. I nie warto główkować w oparciu o hiszpańskie słownictwo.
Señoras, czyli kobiety, to w języku katalońskim senyores.
Señores, czyli mężczyźni, to po katalońsku senyors.
Biada tym, którzy postawią na podobieństwo wymowy (senyores i señores). W takiej sytuacji widać wyraźnie, że znajomość hiszpańskiego może szkodzić. A to tylko podkreśla fakt, jak bardzo odmienne, mimo swoich podobieństw, są języki kataloński i hiszpański.
Na imię mam Gniewomir i pochodzę z Gdyni, gdzie mieszkam i od 3 lat pracuję jako tłumacz języka hiszpańskiego w biurze tłumaczeń. Od dziecka fascynowały mnie języki obce i dzięki temu dziś pasja jest moim sposobem na życie. Sporo tez czytam i lubię dzielić się w Państwem moimi spostrzeżeniami na różne ciekawe tematy, Dobrze poznałem swój zawód oraz wymagania, które są w nim stawiane. Dzięki temu nie jest mi obca ani teoria, ani praktyka. Po pracy lubię obejrzeć dobry film i czytać książki z gatunku SF.
