Jest wiele niesamowitych, osnutych legendami i zawierających wspaniałe opowieści dzieł świata starożytnego, które przepadły, zaginęły lub zostały zniszczone.
Zawarte w nich informacje, wiedza i tajemnice bardzo często hipnotyzują mocno pobudzając naszą wyobraźnię. Dociekania, przemyślenia, myśli starożytnych są bardzo często fascynujące. A historie takie, jak te związane z Księgami Sybillińskimi przedarły się nawet do masowej świadomości, fascynując ludzi na całym świecie.
Historia, astronomia, filozofia, matematyka, geografia, języki. Te i wiele innych tematów znajdowało się w polu zainteresowania wielkich przedstawicieli świata antycznego. Choć pisarze tamtych czasów byli płodni, do dziś zachowało się niewiele z tych wielkich i czasem niemal legendarnych dzieł. Poznajmy niektóre z nich!
Księgi Sybillińskie
Nazwa łacińska: Libri Sibyllini
Przywódcy rzymscy konsultowali te ornitologiczne wypowiedzi podczas kryzysów politycznych przez około 900 lat. Oryginały przepadły w 83 roku n.e. Ich kopie zostały rzekomo zniszczone przez Rzymian z V wieku n.e.
Te magiczne księgi to spis przepowiedni i rad z czasów starożytnego Rzymu. Spisano je heksametrem w języku greckim.
Konsultowano je wyłącznie w momencie największego zagrożenia dla Rzymu. Znane przypadki dotyczą m.in.:
399 roku p.n.e. – panowała wówczas zaraza, jedna z sybillińskich przepowiedni nakazała wprowadzenie ceremonii tzw. „uczty bogów”,
216 rok p.n.e. – w tym czasie Rzymian pokonał Hannibal pod Kannami, Sybilla kazała pochować żywcem dwóch Galów i dwóch Greków,
63 rok p.n.e. – Publiusz Korneliusz Lentalus Sura po przeczytaniu w przepowiedniach o „trzech Korneliuszach” przejmujących władzę w Rzymie postanowił przyłączyć się do spisku Katyliny.
Według legendy od Sybilli z Kyme (Sybilla Kumańska była kapłanką wyroczni Apollona w Cumae) przepowiednie miał kupić Tarkwiniusz Pyszny, siódmy i ostatni król Rzymu. Do powszechnej świadomości przedarła się jako magiczna księga, która odpowiednio zinterpretowana da możliwość poznania przyszłości. Legendarna jest już taka sama historia zakupu tych ksiąg przez rzymskiego króla – nie chcąc zapłacić Sybilli podanej przez nią ceny za 9 ksiąg, ta spaliła najpierw 3 i później kolejne 3 księgi, aż w końcu władca zdecydował się za ostatnie 3 zapłacić pierwotną kwotę.
Przechowywano je w świątyni Jowisza na Kapitolu. W 83 roku n.e. zaginęły podczas pożaru. Po sprowadzeniu nowych egzemplarzy z terenu Azji i Grecji umieszczono je w świątyni Apollona na Pallatynie. Najprawdopodobniej zniszczono je ok. 400 roku n.e. na rozkaz Stylichona. Zachowane niestety tylko we fragmentach.
Słownik etrusko-łaciński Klaudiusza
Nazwa oryginalna: nieznana
Na wiele wieków przed powstaniem potęgi Rzymian na północy Półwyspu Apenińskiego kwitła cywilizacja Etrusków. Niestety o niej samej, jak i języku etruskim, wiemy niewiele. Badacze są jednak pewni, że etruski system pisma był adaptacją greckiego alfabetu. Możemy czytać Etrusków w tym sensie, że lingwiści są w stanie wymawiać słowa, ale ich znaczenie pozostaje w większości tajemnicą.
W I wieku p.n.e. język etruski został prawie całkowicie utracony. W tamtym czasie Klaudiusz /Tiberius Claudius Cesar Augustus Germanicus, czwarty i ostatni cesarz rzymski i historyk napisał swoją dwudziestotomową pracę o Etruskach, która zawierała słownik etrusko-łaciński oparty na wywiadach, jakie przeprowadził z ostatnimi żyjącymi mówcami. Warto zaznaczy, że to Klaudiusz był ostatnim znanym człowiekiem, który potrafił posługiwać się językiem etruskim.
Naukowcy nie są w stanie wyśledzić pochodzenia języka etruskiego. Zazwyczaj przyjmuje się, że jest to język nieindoeuropejski. W piśmie i mowie używali go mieszkańcy dawnej Etrurii, a także pobliskich regionów. Do dziś przetrwał w postaci kilkudziesięciu zapożyczeń w łacinie (to ona wyparła go z użycia), kilka tekstów i nazw miejscowości.
Według Liwiusza i Cycerona literatura etruska była bogata. Nic się jednak nie zachowało do naszych czasów. Jedyną księgą, która się zachowała jest tzw. Liber Linteus datowana na ok. 250 rok p.n.e. Do dnia dzisiejszego jej treść jej treść jest zagadką, a to przez fakt, że lingwiści nie są w stanie odszyfrować znaczenia większości słów. Jedna z najbardziej prawdopodobnych teorii mówi, że jest to kalendarz obrzędów ku czci etruskich bóstw.
Hexapla
Nazwa oryginalna: Hexapla, Heksapla (gr. Εξαπλά – „sześciokształtna”)
Uważa się ją za niezwykle ambitne wydanie Biblii hebrajskiej pochodzące z pierwszej połowy III wieku n.e., której autorem miał być słynny grecki uczony Orygenes.
To, co było w niej niesamowite, to fakt, że pozwalał na porównanie różnych tłumaczeń Biblii hebrajskiej poprzez przedstawienie sześciu równoległych kolumn tekstowych, z których każda wyświetla inną wersję. Kolumny umieszczano w następującej kolejności:
oryginał hebrajski,
transkrypcja tekstu hebrajskiego na grecki,
przekład grecki Akwili,
przekład grecki Symmachusa,
Septuaginta,
przekład grecki Teodocjana.
Mówi się, że Orygenes pracował nad jej przygotowaniem przez ok. 20 lat! Było to dzieło opracowane z wielkim rozmachem – naukowcy podają, że składało się z ok. 6000 foliałów w 50 tomach. Przechowywano je w Bibliotece Cezaryjskiej (jednej z największych bibliotek świata starożytnego, liczyła ok. 30 000 ksiąg).
Z dostępnych informacji wiadomo, że oryginał zaginął ok. VII wieku n.e., co łączy się ze zniszczeniem biblioteki w 638 roku. Zachowały się kopie heksaplarnego tekstu Septuaginty (zawierają różnice) i tzw. Syro-heksapla, czyli syryjskie tłumaczenie. W 1875 roku światło dzienne ujrzały zachowane części pracy Orygenesa.
Chrześcijańska egzegeza uważa je za pierwsze pełnoprawne dzieło krytyki tekstualnej.
Encyklopedia Cesarza Yongle
Nazwa oryginalna: Encyklopedia Cesarza Yongle, (chiń. upr.: 永乐大典; chiń. trad.: 永樂大典; pinyin: Yǒnglè Dàdiǎn)
Chiński cesarz Yongle zarządził stworzenie obszernej encyklopedii. Było to wielkie przedsięwzięcie, pracowało nad nią kilka tysięcy chińskich uczonych – dostępne dane mówią o 2 180 osobach. Ukończono ją ok.1408 roku.
Miała zawierać całą wiedzę chińskiej myśli i pisma, które cesarz Yongle uważał za niezbędne. W rezultacie powstał monumentalny korpus pisma złożony z 22 937 lub 22 877 zwojów manuskryptów zebranych w 11 095 tomach.
Jest to pierwsza na świecie taka próba kompilacji wiedzy. Znajdowały się tam tematy od rolnictwa, astronomii, geodezji, przez historię i literaturę, aż po medycynę czy technologię. Znajdowały się w niej także opisy niezwykłych zjawisk naturalnych.
Istnieje kilka teorii mówiących o tym, co stało się z oryginalnym dziełem:
pierwsza: pochłonął je pożar Nankinu, który miał miejsce w 1449 roku,
druga: zniszczono je razem z cesarską biblioteką w końcówce panowania dynastii Ming,
trzecia: spłonęło w Pałacu Niebiańskiej Czystości w czasie panowania Jiaqinga,
czwarta: cesarz Jiaqing kazał się z nią pochować.
Ze względu na rozmach wiadomo, że przygotowano zaledwie 3 jej kopie! Do naszych czasów przetrwało mniej niż 400 tomów. Jedna z najbardziej kompletnych kopii znajduje się w Narodowej Bibliotece w Pekinie. 100 zachowanych woluminów opublikowano w Chinach w 1962 roku.
Historia perska
Nazwa oryginalna: Historia perska, gr. Περσικά Persika
Ktezjasz był greckim lekarzem i historykiem, który pracował na dworze perskich królów Dariusza II i Artakserksesa II w latach 405-398 p.n.e. Przebywał tam podczas niewoli perskiej przez 17 lat.
Po powrocie do Grecji, co miało miejsce na początku IV wieku p.n.e., napisał dzieło o nazwie „Historia perska” /”Dzieje Persji” – jest to historia Bliskiego Wschodu w 23 księgach.
Stworzył ją jako naoczny świadek wielu wydarzeń lub w oparciu o relacje innych osób. Opowieść zaczyna się od imperium asyryjskiego za czasów legendarnej postaci Króla Ninusa, a kończy się wydarzeniami z ósmego roku panowania Artakserksesa II (398-397 p.n.e.).
Przyglądając się zawartości poszczególnych tomów można je opisać następująco:
księgi 1 do 3 dotyczyły historii Asyryjczyków,
księgi 4 do 6 dotyczyły Medów,
księgi od 7 do 13 poświęcone były powstaniu imperium perskiego pod panowaniem Cyrusa Wielkiego, czasom panowania Dariusza, aż do śmiercią Kserksesa I.
ostatnie księgi opowiadają o pierwszych ośmiu latach panowania perskiego króla Artakserksesa II.
Badacze zaznaczają, że w wielu kwestiach zawartość tego tytułu był sprzeczna z „Dziejami” Herodota. Stanowiła także źródło informacji dla Diodora.
Właśnie z „Historii perskiej” pochodzi opowieść o powstaniu Arbacesa przeciwko Sardanopolowi – historia, która zainspirowała do stworzenia dzieł literackich takich twórców, jak George Gordon Byron i Edwin Atherstone.
Niestety dzieło to nie zachowało się do naszych czasów, przetrwało w fragmentach i komentarzach innych pisarzy, szczególnie rzymskiego autora Diodora. Jego streszczenie zachowało się w Bibliotece Focjusza.
Astronomiczny Traktat Arystarcha
Starożytny grecki matematyk i astronom Arystarch z Samos daleko wyprzedzał astronomiczne idee swoich czasów, przewidując model planetarny, który koncentruje się na Słońcu.
Od Archimedesa wiemy, że oprócz zachowanego traktatu „O rozmiarach i odległościach Słońca i Księżyca”, napisał również inne dzieło, w którym jako pierwszy człowiek na Ziemi miał twierdzić, że Ziemia krąży wokół Słońca po obwodzie koła wokół własnej osi. Choć jego dzieło było wizjonerskie i wyprzedzało epokę, zginęło.
Co ciekawe, wnioski, które wysuwał doprowadziły go do przekonania, że wszechświat jest wielokrotnie większy niż to, co obecnie da się zbadać i nazwać.
Przynajmniej jedna kopia tego traktatu była znajdowała się w Bibliotece Aleksandryjskiej.
Babyloniaka
Berossos był zhellenizowanym kapłanem babilońskim, historykiem i astrologiem. Do historii najmocniej przeszedł jako autor „Babylonika”, dzieła o kulturze i historii Babilonu złożonej z trzech książek i opartej na babilońskich zapisach historycznych. Napisane w języku greckim. Niestety zaginęło i znamy je jedynie z zachowanych fragmentów oraz wzmianek w tekstach historyków czasów starożytnych.
„Babylonika” składała się z 3 ksiąg:
Księga Pierwsza początki stworzenia świata, babilońskie opowieści o stworzeniu, informacje o astrologii babilońskiej. Warto zaznaczyć, że właśnie tutaj znajdował się opis mitu o Oannesie, a także innych rybach-potworach, które po wynurzeniu się z morza przyniosły ludzkości cywilizację,
Księga Druga była oparta na historii Babilonu, od mitycznego stworzenia przed potopem aż do czasu babilońskiego króla Nabonassara,
Księga Trzecia obejmowała polityczną historię Babilonu aż do czasów Aleksandra Wielkiego.
Jednym z celów Berossosa było przedstawienie historii babilońskiej wolnej od wielu kulturowych uprzedzeń i błędnych wyobrażeń autorów greckich.
Wszystkie kopie dzieła Berossusa zostały utracone, a jego treść dostępna jest dla nas poprzez niejednolite fragmenty zachowane w pismach kolejnych autorów.
Teksty Charvaki
Pierwotnie znane jako: Lokāyata i Bṛhaspatya
Idea, że Indie zawsze była miejscem głęboko duchowym jest kwestionowana przez starożytną szkołę filozoficzną znaną jako Charvaka – jeden z najbardziej materialistycznych ruchów wszechczasów. Pochodzenie szkoły Charvaka datuje się na VII wiek p.n.e.
Podważyła ona podstawowe wyznania tradycyjnej religii w Indiach. Twierdziła, że wszystko składa się z ziemi, powietrza, ognia i wody. Czego nie można postrzegać zmysłami, nie istnieje. Niebo i piekło są ludzkimi wynalazkami, a prawdziwym celem religijnych praktyk jest zapewnienie dobrego życia dla kapłanów.
Wiele z głównych tekstów literatury Charvaki, sutr Barhaspatya (ok. 600 roku p.n.e.), jest zaginionych lub zniszczonych. Nauki tej szkoły zostały zebrane z historycznej literatury wtórnej, takiej jak te znalezione w śastrach, sutrach i indyjskiej poezji epickiej, a także w dialogach Gautamy Buddy i literaturze Jain.
Na imię mam Gniewomir i pochodzę z Gdyni, gdzie mieszkam i od 3 lat pracuję jako tłumacz języka hiszpańskiego w biurze tłumaczeń. Od dziecka fascynowały mnie języki obce i dzięki temu dziś pasja jest moim sposobem na życie. Sporo tez czytam i lubię dzielić się w Państwem moimi spostrzeżeniami na różne ciekawe tematy, Dobrze poznałem swój zawód oraz wymagania, które są w nim stawiane. Dzięki temu nie jest mi obca ani teoria, ani praktyka. Po pracy lubię obejrzeć dobry film i czytać książki z gatunku SF.
